Σελίδες

Ξύνουν τα ξυστά στο Πυργί της Χίου!



Το Πυργί, ένα μεσαιωνικό χωριό της νότιας Χίου, ξεχωρίζει σε όλη τη χώρα για τα σχέδια που κοσμούν τις προσόψεις πολλών κτιρίων του, τα περίφημα ξυστά. Η αναφορά μου στο Πυργί της Χίου μπορεί να γίνει για χιλιάδες λόγους. Τα Ξυστά όμως αποτελούν ένα μοναδικό Αρχιτεκτονικό θέμα το οποίο δεν συναντάται πουθενά αλλού στην Ελλάδα. Όλες οι προσόψεις των πυργούσικων σπιτιών και γενικότερα των οικοδομημάτων είναι διακοσμημένες με ξυστά
.Ο πρωτότυπος, εντυπωσιακός στολισμός που μαγνητίζει το βλέμμα του επισκέπτη και δίνει στο χωριό μια εντελώς ιδιαίτερη εικόνα απειλείται με εξαφάνιση! Και αυτό γιατί η αρχαιολογία
 απαγορεύει την εφαρμογή της συγκεκριμένης τεχνοτροπίας εξωτερικής διακόσμησης στα νέα 
ή αναπαλαιωμένα κτίρια, ενώ θέτει και περιορισμούς στις επιδιορθώσεις των υπαρχόντων σχεδίων!




Η αρμόδια υπηρεσία, όπως μας είπαν κάτοικοι, υποχρεώνει τον ιδιοκτήτη ενός νεόδμητου ή ανακατασκευαζόμενου σπιτιού να το βάφει σε ώχρα ή γκρι. Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι σταδιακά, με τον χρόνο, τα ξυστά θα χαθούν και μαζί τους το μοναδικό χρώμα του μεσαιωνικού χωριού. Ηδη μάλιστα είναι ορατή η αλλοίωση του σκηνικού.
Σύμφωνα με πληροφορίες, η αρχαιολογία… απορρίπτει μια παράδοση με βαθιές ρίζες επειδή έχει ιταλική προέλευση, είναι δηλαδή ξενόφερτη! Πρόκειται ασφαλώς για κοντόφθαλμη αντιμετώπιση, όταν μάλιστα είναι γνωστή η επιρροή των Γενουατών στο νησί, από τότε που το κατείχαν. Αντί, δηλαδή, να ευνοείται η διατήρηση αυτής της ιδιαίτερης παράδοσης, επικρατούν όροι εξάλειψής της!


Γκράφιτι με χάρακα διαβήτη και... πιρούνι

Τα ξυστά είναι συνθέσεις που αποτελούνται κυρίως από γεωμετρικά σχήματα και ξεκινούν σχεδόν πάντα από τα μισά της εξώπορτας και απλώνονται σε όλο το ύψος της πρόσοψης. Υπάρχουν όμως σε κάποιες περιπτώσεις και άλλες παραστάσεις (μπουκέτα σε βάζο, πελαργοί, κλαδιά δέντρων, φύλλα στενόμακρα κ.λπ.).

 



Πάνω στο βασικό επίχρισμα της πρόσοψης περνούν ένα δεύτερο, από μαύρη άμμο των γειτονικών ακτών. Στη συνέχεια ασβεστώνουν και κάνουν το περίγραμμα των σχεδίων με χάρακα και διαβήτη. Κατόπιν ξύνουν τον ασβέστη με πιρούνι και προκύπτουν σκούρα θέματα σε λευκό φόντο.

Οσο για την προέλευση των ξυστών, διαβάζουμε στο βιβλίο «Ελληνική παραδοσιακή αρχιτεκτονική - Χίος»: «Πρόκειται για έναν τρόπο ανάλογο προς τα ιταλικά sgraffiti. Το σύστημα αυτό διακοσμήσεως, αν και φαίνεται ότι είναι νεωτερικό στο χωριό, βάσιμα πιστεύεται ότι έχει την απώτερη καταγωγή του στην Γένουα, τόσο ως προς την τεχνική όσο και ως προς το έμμεσα πρότυπό του.

Οι τεχνίτες του Πυργίου, αυτοσχεδιάζοντας, δημιούργησαν τα πολυποίκιλα γεωμετρικά θέματα στη θέση απλής μιμήσεως ισοδόμου τοιχοποιίας με την τεχνική του sgraffito, που υπήρχε από παλιά στη Χώρα και στον Κάμπο και της οποίας τα απώτερα πρότυπα βρίσκονται στην ιταλική αναγεννησιακή αρχιτεκτονική».
Τα ξυστά σήμερα γίνονται μόνο στο Πυργί ή έξω από το Πυργί σε σπίτια που ανήκουν σε Πυργούσους. Είναι ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα και όχι μια απλή διακοσμητική συνήθεια, αποτέλεσμα ανταλλαγών και ιστορικών, κοινωνικών και πολιτισμικών επιδράσεων.
Τα ξυστά στο Πυργί της Χίου είναι ένα πολιτιστικό φαινόμενο που υπερβαίνει την αρχιτεκτονική του αξία.!!!! 

Ενα καστροχώρι, μια ιστορία


Το Πυργί είναι ένα από τα καστροχώρια της νότιας Χίου, της περιοχής όπου αποκλειστικά παράγεται η μαστίχα. Είναι σπουδαίο από λαογραφικής και αρχαιολογικής άποψης. Περιβάλλεται από μεσαιωνικό περίβολο, ο οποίος αποτελεί τον εξωτερικό τοίχο των ακραίων σπιτιών του. Επειδή ελάχιστα επλήγη από τον σεισμό του 1881 διατηρεί και εσωτερικά τη μεσαιωνική του όψη. Οι δρόμοι είναι στενοί, τα σπίτια ψηλά, διώροφα και τριώροφα τα περισσότερα, και συνεχόμενα μεταξύ τους κατά μήκος των δρόμων, ενώ κατά την αρχαία εποχή αρκετά σπίτια είχαν πυραμοειδή στέγη. Οι δρόμοι είναι γραφικότατοι, καθώς τα σπίτια συνδέονται με τα απέναντι με αψίδες. Το Πυργί πήρε το όνομά του από τον μεγάλο και ψηλό πύργο του, γύρω από τον οποίο χτίστηκε το σημερινό χωριό από πολλούς μικρούς και μεγάλους οικισμούς.